Merkez Bankası Ekonomistleri dijital para üzerindeki kamu rolünü belirlemeye yönelik araştırmalar yapıyor. CDBC’nin ticari bankalar üzerindeki etkisi hakkında da görüşler sunan raporda CBDC’nin Para Politikası ve Finansal İstikrar Üzerindeki Etkisi üzerine de bir çok araştırma yapılmıştır.
FED’in paylaştığı notlar içerisinde dijital ödeme üzerine CDBC’nin etkileri araştırılmış ve Merkez Bankalarının CDBC kullanabilme yetileri ve karmaşıklığından bahsetmişlerdir. FED henüz dijital para kabulünü gerçekleştirmese de literatür araştırmalarıyla faydalarını ve zararlarını araştırıyor.
Asıl önemli soru ise Ticari Bankalarının CDBC’den nasıl etkileneceğiydi. FED ekonomistleri yayınladıkları makalede buna da değinmişlerdir.
CBDC’nin Ticari Bankalar Üzerindeki Etkisi
Literatürün ilk bölümü, CBDC’nin ticari bankaları nasıl etkileyeceğini soruyor. Temel olarak CBDC, ticari banka mevduatları için faiz getiren bir ikame olarak hizmet edebilir. Böyle bir ikame ile karşı karşıya kalan ticari bankalar, tasarruf sahiplerine sundukları mevduat oranlarını ve bunun bankaların fonlama maliyeti üzerindeki etkisi nedeniyle borçlulara sundukları kredilerin koşullarını değiştirerek yanıt verebilirler. Sonuç olarak, hem banka mevduatı miktarı hem de banka aracılı kredi verme hacmi bir CBDC’nin uygulamaya konulmasıyla değişebilir.
Andolfatto (2018) bu etkileri tekelci bir banka üzerinde incelemektedir. Makalesinde, CBDC faiz getirirken, dengede pozitif karlar elde eden banka, denge mevduat oranını CBDC faiz oranına eşit olacak şekilde yükselterek mevduat sahiplerini kayıtsız kılar. Bu nedenle, CBDC’nin uyguladığı rekabet baskısı, aslında bankaların mevduat tabanını genişletebilir. Bununla birlikte, CBDC ücretinin “bankaların imtiyaz değeri” ni aşındırması mümkündür. Ancak bu mutlaka daha yüksek kredi oranlarına yol açmaz. Bu noktaya kadar Andolfatto, bankalar herhangi bir koridor sisteminde merkez bankasının kredi imkânı aracılığıyla yapılan merkez bankasından rezerv ödünç alabildikleri sürece, bankalar hala kredi verebildikleri için aracılıkların kesilmesinin önlenebileceğini savunuyor.
CBDC’nin Para Politikası ve Finansal İstikrar Üzerindeki Etkisi
Literatürün ikinci kolu, bir CBDC’nin para politikası ve finansal istikrar üzerindeki etkisinin ve bunun sonucunda ortaya çıkan refah etkilerinin ne olacağını araştırmaktadır. Yeni bir merkez bankası parası biçimi olarak CBDC, yeni bir para politikası aracı olarak hareket ederek veya hane halklarının portföy tercihleri ve banka işlemlerinin olasılığı üzerindeki etkileri yoluyla merkez bankalarının daha geniş politika hedeflerini etkileme potansiyeline sahiptir. Bu mekanizmalar için çok önemli olan, CBDC’nin makroekonomik şoklara yanıt verirken sağladığı esnekliktir.
Merkez bankası, stres zamanlarında daha çekici hale getirmek için CBDC’deki faiz oranını uygun şekilde seçerek, finansal sistemin durumunu daha hızlı çıkarabilir ve daha etkili yanıt verebilir
CDBC üzerine görüşler farklı olsa da ekonomistler hala aydınlanmayan bir çok noktaya ışık tutmaya çalışıyorlar. Çin CDBC denemelerine başlamışken ABD’nin dijital para alternatiflerinde yavaş bir şekilde ilerlemesi ise gözden kaçmıyor.
