Facebook, USD dolarına endeksli sabit değerli (1 Diem = 1 USD) kripto dijital para birimi olan Novi’yi 2021’de hayata geçirmeyi planlıyor. Global coin olarak başlayacak proje daha sonra Libra olarak çıkmaya karar vermişti. Fakat 2021 yılında tekrar markalaşma sürecine giren Faceebok, dijital kripto para ismini Novi olarak değiştirdi.
Facebook bu kripto parayı bir çok ödeme şirketinin alt yapısını da kullanarak geliştirmeye karar vermişti fakat tüm büyük ödeme devleri Libra’yı desteklemediklerini açıkladı. 2019 yılından beri bir çok spekülasyon dönen ve ABD düzenleyici kurumlarının tavsiyesi ile ABD senatosuna açıklamalarda bulunan Mark Zuckerberg, nihayet 2021’de Novi projesini hayata geçirmeyi planlıyor.
Facebook sosyal medya platformunda ve muhtemelen daha sonra Instagram‘da bir ödeme yöntemi olarak kullanılacak Diem’in hedefi tüm dünya üzerinde bir ödeme aracı haline gelmek. Novi Cüzdanı tüm cep telefonlarını yüklenebilecektir dolayısıyla insanlara dijital ödeme kolaylığı sağlayan bu cüzdan Blockchain teknolojisi ile beraber insanlara oldukça güvenli bir finansal deneyim sunacaktır. İnsanların birbirlerine kolaylıkla dijital yollarla anında para gönderebilmesini sağlayacak olan diem, Covid-19‘un bulaşıcılık etkisini en aza indirmeye de yardımcı olacaktır. Dijital olarak ödeme yapan kullanıcılar fiziksel parayla temas etmek zorunda kalmayacaklardır.
NOVI Ülkeler Arası Ekonomik Eşitsizliğe Çözüm Olabilir mi?
Novi’nin hangi para birimine bağlı olacağı ise projenin ilk gününden beri tartışmalıydı. İsminin ”Global Coin” olacağı söylenirken, aynı zamanda bu kripto paranın neye endeksli olacağı ise tartışmalıydı. İlk söylentiler ”Facebook’un belirleyeceği oranlarda global bir sepet” yapılacağıydı. Baskılardan dolayı olacak ki sonradan ”Ekonomi büyüklüklerine göre tüm dünya para birimlerini oransal olarak kapsayacağı” muhtemel gözle bakılıyordu. Fakat aradan geçen 1 yıl sonunda Diem dijital kripto parası USD dolarına endeksli olacağı belirtiliyor. Küresel ödemelerde zaten hakimiyeti bulunan ve tüm merkez bankalarının ”rezerv para” olarak bulundurduğu USD dolarının hakimiyetini daha da güçlendireceğe benziyor.
Kuşkusuz ki böyle bir adım ülkeler arası ekonomik eşitsizlikleri değiştirebilme fırsatı veriyordu. Nasıl olacak böyle bir şey dediğinizi duyar gibiyim. Facebook’un sloganına göre ”herkes birbirine mesaj gönderir gibi para gönderebilecek”. Parasal ödemelerin bu denli kolaylaştığı ortamda; insanların saatlerce vakit geçirdiği sosyal medyada ödemelerini de buradan yapması çok sürpriz bir sonuç olmayacaktır. Böylelikle USD’nin kullanım alanları artacak hatta ilerleyen süreçte dünya üzerinde bir çok insanın diemi tercih edecektir. diem demek amerikan doları demek dolayısıyla, dünyanın doların hakimiyetine daha fazla alışması gerekiyor.
Ülkeler arası ekonomik eşitsizliği daha da derinleştirecek olan Novi kripto para birimi muhtemelen bir sonraki derin krizi tetikleyecektir. Dünya üzerinde ödemelerin çoğunluğuna sahip olması ile birlikte ABD doları dünyadaki eşitsizlikleri daha belirgin hale getirecektir. İşleyen bu süreç, Amerikan dolarının ”tehlikeli”, ”asılsız” ve ”değersiz” olduğu anlaşılıncaya dek devam edecektir.
Şirketler Merkez Bankaları Parası Yerine Kendi Paralarını Kullanabilir mi?
Merkez bankalarının gerek ödemelerde, gerekse milletinin talebini karşılayamadığı durumlarda, merkez bankalarının zarar gören itibarını fırsat bilen şirketler kendi kripto paralarıyla insanların güvenini kazanabilir. Bu durumda ise devletler regülasyon araçlarını kullanmaları muhtemeldir. Fakat kişiye özel cüzdanlar ve sahip oldukları blockchain teknolojisine müdahale edemeyecek olan merkez bankaları, bankacılık düzeninin de yıkılmasına sebebiyet verebilir.
Günümüzdeki mega şirketler artık sahip oldukları parayla, marka değerleriyle, ürünleriyle bir çok ülkeden büyük bir ekonomik boyuta sahip olmuşlardır. Apple, Facebook, Amazon gibi dev şirketler sahip oldukları müşteri ağıyla ve yarattıkları ekosistemle bir çok ülkeden büyük hale gelmişlerdir. Bu ekonomiksel büyüklük ve merkez bankacılığının sürdürülemez oluşundan kaynakli olarak, ilerleyen süreçte ”kendi kripto parasına sahip olma” gücünü şirketler eline alacaktır.
